आपले घर हे काही फक्त आपले नसते. आपल्या घरात पुष्कळसे लहान प्राणी, कीटक आपल्याबरोबर सुखाने नांदत असतात. पण ते आपल्या नजरेआड गुपचूप रहात असतात. कधीतरी अचानक आपल्याला त्यांचे दर्शन होते. आणि आपली घाबरगुंडी उडते. कधी कधी बाहेरून वाट चुकलेले पशु पक्षी आपल्या घरात शिरू पहातात. मग सुरू होते आपली झुंज, त्यांना घराबाहेर हाकलण्याची, नाहीतर त्यांना धारातीर्थी पाडण्याची. पशु, पक्षी आणि कीटक यांच्याशी माझ्या घरात दिलेल्या अशाच काही झुंजींची कहाणी मी आज तुम्हाला सांगणार आहे.
१. खारुताई.
आमच्या सोसायटीत बदामाची पुष्कळ झाडे आहेत. त्यामुळे बदाम खायला त्या झाडांवर पुष्कळ पोपट आणि खारूताई रहातात. सगळ्यांच्या गॅलरीला ग्रील असल्याने खारुताई खालून वर सातव्या मजल्यापर्यंत ग्रीलला पकडून धावत असतात. आपण गॅलरीत उभे राहिले की बऱ्याचदा आपल्या ग्रीलवर खारुताई खेळताना दिसते. ती सहसा घरात शिरत नाही. पण एकदा एक खारुताई आमच्या घरात शिरली होती. कपाटाच्यामागे जाऊन लपली होती. ती आम्हाला आणि आम्ही तिला घाबरून ह्या खोलीतून त्या खोलीत उड्या मारत होतो. मोठ्या मुश्किलीने मी तिला घराबाहेर हुसकावू शकलो. एकदा तर आमच्या घराचा मेनडोअर उघडल्याबरोबर डोअर आणि ग्रीलच्या मधोमध एक खारुताई बसलेली दिसली होती. पट्कन डोअर लावून घेतला. पण आमची पंचाईत झाली ना! घराबाहेर जायचं कसं? दरवाजा उघडल्याबरोबर घरात शिरली तर! चांगलं तासभर घरात अडकलो होतो. आणि खारुताईसुद्धा जाईना. दरवाजात मध्येच खुडखुड आवाज यायचा. मग काय केलं!!? यूपीवाल्या शेजाऱ्याला मोबाईल करून सांगितलं. "हमारे दरवाजेके पासमें जल्दी आव. वो हमारे दरवाजेके ग्रीलमें खारुताई बैठेला है, उसको जरा हाकलताय क्या?" पुढची पंधरा मिनिटे तर खारुताई म्हणजे काय हेच त्याला समजावण्यात गेली. "ओ झाडपे रहताय ना उंदीरके माफिक, ओईच बैठेलाय!" त्याचे थोर उपकार की त्याने येऊन आमची खारुताईच्या तावडीतून सुटका केली.
२. कबुतर.
आजकाल कबुतरांची संख्या फार वाढलीय. आमच्या सोसायटीतसुद्धा पुष्कळ कबुतरं झालीत. बिल्डिंगवर अडचणीच्या उंच जागी त्यांनी वस्ती केलीय. तर एका कबुतराशी मी कशी झुंज दिली त्याचा एक किस्सा सांगतो.
आमच्या मजल्यावरचा एक फ्लॅट बरेच दिवस बंद होता. त्या फ्लॅटच्या बाथरूमच्या खिडकीची काच तुटलेली असल्याने कबुतरांनी त्या रिकाम्या घरात बस्तान ठोकले होते. एकदा एके सकाळी त्या फ्लॅटच्या घरमालकाने घराची हालहवाल पहाण्याकरिता मेनडोअर उघडले. त्याबरोबर एक कबुतर खिडकीतून बाहेर उडून न जाता, घाबरून उलटे मेनडोअरमधून घरमालकाच्या डोक्यावरून जिन्यामध्ये शिरले. घरमालकाने कबुतराच्या फडफडीने बावचळून घराच्या आत जाऊन पट्कन मेनडोअर बंद करून घेतला. झालं! कबुतर आता जिन्यात अडकलं. प्रत्येक मजल्यावरचे ओपनिंग सिमेंटच्या जाळीने बंद होते. तर वरच्या गच्चीचा दरवाजाही कुलूपबंद होता. कबुतर फडफडत वरच्या मजल्यावर जायचे. कोणाच्या तरी दरवाज्यावर बसून रहायचे. तिथून कोणी हाकलले तर फडफडत खालच्या मजल्यावर यायचे. लोकांची घाबरून ही पळापळ! कबुतराला बाहेर पडायचा रस्ता काही दिसेना. बिचारे फार घाबरून गेले होते.
संध्याकाळी मी ऑफिसमधून घरी आलो तर मला कबुतराचा दिवसभराचा धुमाकूळ माहीत पडला. माझी काही कबुतरला पकडायची डेअरिंग होईना. पण कबुतराला बिल्डिंग बाहेर काढणे तर आवश्यक होते. मग मला एक युक्ती सुचली. मी सौ.ना आमच्या घराचा मेनडोअर उघडून ठेवायला सांगितला आणि त्या कबुतरला काठीने हुश्श हुश्श करत आमच्या मजल्यावर आणत अलगद आमच्या घरात ढकलले. कबुतर आमच्या घरात शिरले आणि समोरच उघड्या दिसलेल्या गॅलरीच्या दरवाजातून मस्तपैकी बाहेर उडून गेले. अशातर्हेने माझे 'कबुतर भगाओ' मिशन सक्सेसफुल झाले.
३. झुरळ.
असं म्हणतात की ह्या पृथ्वीतलावर मनुष्यजन्माआधीपासून झुरळं अस्तित्वात आहेत. सगळे टक्के टोणपे खाऊन झुरळं तग धरून जगताहेत. कुठल्याही विपरीत परिस्थितीत जीवंत राहण्याकरिता त्यांनी आपल्या प्रत्येक पुढच्या पिढीच्या जीन्समध्ये बदल करत आणलेला आहे. पण ह्या गोष्टीचे मानवाला काही कौतुक नाही. कारण सगळ्या मानवजातीला ह्या झुरळांनी अगदी नको नकोसं केलंय. जबरदस्ती त्यांनी आपल्या घरात घुसखोरी केलीय. आपल्या किचनचा, बेडरूमचा, अहो झालंच तर आपल्या टॉयलेट, बाथरूमचाही ते हक्काने वापर करतात. आता आपण टॉयलेटमध्ये अवघढलेल्या स्थितीत असतानाच त्यांना तिथे दबक्या पावलांनी फिरायला येण्याची हुक्की का येते, हे तर माझ्या समजण्यापलीकडचे आहे. नाहीतर आपण सोफ्यावर आराम फर्मावत असतानाच विमानासारखं उडत येऊन आपल्या अंगावर ठोकर मारण्यात काय मजा आहे हे त्यांचे तेच जाणोत. सुपच्या बाउलमध्ये बॅकस्ट्रोक मारत स्विमिंग करणं हा तर छोट्या झुरळांचा आवडता कार्यक्रम. जसं काय पुढच्या ऑलिम्पिकमध्ये त्यांनाच स्पर्धेत भाग घ्यायचा असतो. आपण घरात चालताना आपल्या पायाखाली टचकन एखादं झुरळ चिरडलं गेलं तर अशी काही शिसारी येते ना! काय सांगू तुम्हाला!? मला तर त्यांचा एपीअरन्संच फार किळसवाणा वाटतो. जरा काही सुंदरता नाही त्यांच्यात. मी म्हणतो, झुरळं फुलपाखरांसारखी सुंदर असायला काय हरकत होती. मग आपणही हौसेने आसरा दिला असता की त्यांना!! पण कसचं काय!
तर ऐका माझी झुरळांशी दिलेल्या झुंजीची कहाणी. आमच्याही घरात नेहमी झुरळं व्हायची. जीव अगदी नको नकोसा करून सोडला होता त्यांनी. त्यांना हाकलण्याचे गेल्या पंचवीस वर्षांत नाही नाही ते उपाय करून झाले. पैशापरीस पैसा गेला पण उपयोग शून्य. मग अचानक दोन वर्षांपूर्वी टीव्हीवर एक ऍड पाहिली. तीच ती! एक कोक्रोच दुसरेको खा जाता है. 'HIT' चं इंजेक्शन वाली! विचार केला, चला आता हेही करून पाहू. आणलं बाजारातून. प्रॉडक्ट् जरा महाग वाटलं. पण घेतलं. करणार काय? मग एका रात्री निजानीज झाल्यावर फक्त एक एक थेंब किचनचा ओटा आणि जिथे जिथे झुरळांचा त्रास आहे तिथे तिथे टाकला. आणि काय आश्चर्यम!!! दुसऱ्याच दिवसापासून झुरळं टपाटप मरायला चालू झाली. मरणाऱ्या झुरळांची संख्या एव्हढी झाली, की झाडूने कचरा गोळा केल्यासारखी सुपड्यावर गोळा करावी लागत होती. एक झुरळ दुसऱ्याला खाऊन मरत होता की नाही, ते माहीत नाही. मला तर काही तसं दिसलं नाही म्हणा. पण मेलेली झुरळं अक्षरशः ड्राय झालेली दिसली. एकदम कुरकुरीत! फुंक मारली तर उडतील अशी. बस्! त्या दिवसापासून गेली दोन वर्षे आमच्या घरात झुरळ नावालाही उरलं नाही. अगदी माळ्यावरची जुनी पेटी जरी काढली किंवा किचनचा ओटा, मांडणी, फर्निचरमध्येसुद्धा एकही झुरळ उरलं नाही. सगळी गायब झालीत. मला वाटतं त्यांना माहीत झालंय, की आमच्या घरात काहीतरी डेंजर गोष्ट आहे. त्यामुळे ती आता आमच्या घराकडे फिरकतच नाहीत. आमचं घर आता १०० टक्के झुरळमुक्त झालंय. आणि मी निवांतपणे टॉयलेटचा वापर करू शकतोय. थँक्स टू इंजेक्शनवालं HIT!
४. उंदीर.
उंदरांचा आणि माझा संबंध पंचवीस वर्षांपूर्वी डोंबिवलीत आला होता. मी नुकताच स्वतंत्र संसार थाटला होता. घर घेताना काय बघून घ्यावे ह्याचीही मला तेव्हा अक्कल नव्हती. बस! नगाला नग मिळालं म्हणून एका बैठ्या कौलारू चाळीत भाड्याने घर घेतलं. त्या चाळीत दहा बाय वीसच्या दहा खोल्या होत्या. चाळीच्या चारही बाजूला मातीची भुसभुशीत जमीन. खोल्यांची अवस्था अत्यंत बेकार होती. पावसात भिंतींना बुरशी यायची. झोपताना भितींना गुढघा लागला तर सरसर प्लास्टर पडायचे. ट्युबलाईट फिटिंग सहा इंची लांब खिळ्यांनी बोटांनी दाबून भिंतीमध्ये अडकवली होती. पावसाची जोराची झड आली तर कौलांतून तुषार घरात यायचे. पलंगाच्या गादीचा कापूस तुषार पिऊन चपटा झाला होता. शेजारच्या खोलीतला माणूस सेकंड शिफ्ट करून रात्री घरी आल्यावर, जेऊन झोपेपर्यंत नवराबायकोचे सर्व संभाषण कानी पडायचे.
त्यामुळे साहजिकच अशा चाळीत उंदरांचा भयंकर सुळसुळाट होता. रात्रभर उंदरांची फौज कौलारू छपराच्या आढ्यावर ह्या खोलीतून त्या खोलीत पकडपकडी खेळायची. भिंतींला लागून असलेल्या मांडणीला पकडून खाली उतरायची. खुडबुड करून डबे उघडायची. खायची कमी पण नुकसान जास्त करायची. रात्री त्यांच्या खुडबुडीने आमची झोपमोड व्हायची. आम्ही त्यांना शुकशुक करायचो. मग ते शहाण्या उंदरासारखे हळूच निघून जायचे. थोड्यावेळाने उंदरांची दुसरी फौज आढ्यावर मोर्चा सांभाळायची. मग पुन्हा रणकंदन सुरू. अंधारात त्यांना जास्त चेव चढायचा म्हणून रात्रभर ट्युबलाईट चालू ठेवायला लागे. हो! एक मात्र होतं. कदाचित ते डोंबिवलीतले उंदीर असल्याने सुसंस्कारित होते. आम्हाला ते कधीच चावले नाहीत, की त्यांनी कधी घरभर लेंड्या टाकल्या नाहीत. आणि ते अंगांनीही सुबक आणि सडपातळ होते. ढोले नव्हते. त्यामुळे आम्हां उभयतांना त्यांची कधी भीती वाटली नाही. कालांतराने आम्ही त्यांना ओळखुही लागलो होतो. फक्त त्यांचं नामकरण करणंच तेव्हढं बाकी होतं.
कर्मधर्मसंयोगाने आमच्या एका नातेवाईकाचा कल्याण येथे फ्लॅट रिकामा होता. त्यांना खात्रीशीर भाडेकरू हवा होता. मग अवघ्या नऊ महिन्यातच आमची रवानगी चाळीतून त्या फ्लॅटमध्ये झाली. आणि आमची चाळीतल्या उंदरांशी ताटातूट झाली. आजही त्या उंदरांबरोबर एकत्र काढलेल्या दिवसांच्या आठवणीने माझा जीव कासावीस होतो आणि डोळे डबडबतात. कुठे असतील आणि काय करत असतील ते आता, कोण जाणे!!!?
५. गोम.
जसा 'गोम' हा शब्द ऐकायला विचित्र वाटतो, तशीच तीसुद्धा विचित्र दिसते. अंग अगदी एव्हढूसं, पण पाय किती? तर शंभराच्यावर!!! अरे एव्हढा मोठा साप, बिना पायांचा सरसर चालतो. अन् हिला एव्हढे पाय असताना ही धडपणे चालते तरी कुठे? चालते आपली लचकत, मुरडत, नागमोडी वळणं घेत. तर अशा ह्या गोम नाहीतर तिच्या पिल्लांचे महिन्यातून एकदा तरी आमच्या बाथरूममध्ये, नाहीतर त्याच्या आजूबाजूला दर्शन होत असते. मग काय!? मी तिथेच ठेवलेलं कपडे धुवायचं धोपटणं घेतो आणि त्यांना चिरडून टाकतो. पण गोम मारणं जेव्हढं वाटतं तेव्हढं सोपं नाही बरंका! आपण तिला मारायला गेलो की आपल्या शंभर पायांनी ती शंभरच्या स्पीडने अशी काही नागमोडी सुसाट पळत सुटते, की आपल्या धोपटण्याच्या फटक्यात ती सापडतच नाही. पट्कन कुठल्यातरी फटीत गायब होऊन बसते. आणि मग पुढचे दोन तीन दिवस आपण घाबरत घाबरत टॉयलेट, बाथरूममध्ये जातो. आणि आपले महत्वाचे कार्य उरकत असताना आजूबाजूच्या फरशीच्या फटींवर एक डोळा ठेवतो. न जाणो गोम कुठूनही बाहेर आली तर! आपण धूम पळण्याच्या तयारीत राहिलेलं बरं!
६. मधमाशी.
आमच्या सोसायटीत कुठल्या ना कुठल्या बिल्डिंगला नेहमी एखादं मधाचं पोळं चिकटलेलं असतं. त्यामुळे अंधार झाला, की बऱ्याचदा एखादी मधमाशी ट्युबलाईटच्या प्रकाशाकडे आकर्षून आमच्या घरात शिरते. आणि सारखी घुंss घुंss करत घरभर फिरत रहाते. एकदा तर मी झोपेत असताना माझा हात मधमाशीवर पडला असता ती माझ्या बोटाला चावलीसुद्धा आहे. अक्षरशः बोटाचं हाड तुटल्यासारख्या टेरिफिक वेदना झाल्या होत्या. म्हणून आता मधमाशी घरात शिरली रे शिरली, की तिला झाडूचा रट्टा हाणून धारातीर्थी पाडतो. ना रहेगा बाँस, ना बजेगी बांसुरी!
७. पाल.
पालीचं आणि माझं काही वाकडं नाही. ती घरात असली काय, आणि नसली काय, मला काही फरक पडत नाही. पण समस्त स्त्रीवर्गाप्रमाणे आमच्या सौ.नासुद्धा पालीचे प्रचंड वावडे आहे. काय माहीत नाही, पण तिला पाल गुळगुळीत वाटते. पालीला पाहून तिला यक्क्क होते. म्हणून पाल दिसली रे दिसली, की सौ. पालीला धारातीर्थी पाडण्याची ऑर्डर सोडते. आणि तुम्हाला माहीतच आहे, की होममिनिस्टरच्या ऑर्डरला कधीच अपील नसते. Do or die!! बस्!!
मग काय मी पाल मारण्याच्या मोहिमेवर निघतो. पाल मारण्याची मी तुम्हाला एक टीप देतो. पाल मारायला झाडू कधीच वापरू नये. झाडू मुळमुळीत असतो, आणि पाल कडक. पाल लवकर मरत तर नाहीच, उलट पळून जाते. पण झाडूचे उगाच दीड दोनशे रुपयांचे नुकसान होते. त्याऐवजी पाल मारायला खराटा वापरावा. आता तर प्लास्टिकचे खराटे आलेत. एकदम मजबूत. तर मी असा एखादा प्लास्टिकचा खराटा घेतो आणि देतो ठेऊन, पालीच्या एक मुस्कटात. खराट्याच्या एका फटक्यात पालीचे काम तमाम होऊन जाते. अजून एक, तुम्ही पाहिलेय ना, आपण पालीला मारायला गेल्यावर तिची अर्धी शेपूट तुटून खाली जमिनीवर कशी पडते, आणि बराच वेळ वळवळत रहाते. किती अजब, विचित्र वाटते न पहायला!!!? पण घाबरायचं नाही. पालीने आपलं लक्ष विचलित करायला ती शेपूट सोडलेली असते.
तर मित्र आणि मैत्रिणींनो, ही होती माझ्या घरात शिरलेल्या पशु, पक्षी आणि कीटकांबरोबर मी दिलेल्या झुंजींची कहाणी. ह्या भागाबरोबरच मी येथे माझ्या मालिकेची समाप्ती करतोय. आशा करतो, की तुम्हाला मालिका आवडली असेलच. आपल्या प्रतिक्रिया मला नक्की कळवा हं! मी वाट पाहतोय.
